Śliwerski Bogusław

pedagog, profesor zwyczajny Wydziału Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego i Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie; doktor honoris causa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie (2014), Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy (2016) i Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lublinie (2017); profesor honorowy Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie i Uniwersytetu Śląskiego; przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN (2011–2019), ekspert Polskiej Komisji Akredytacyjnej (od 2002), członek Sekcji Nauk Humanistycznych i Społecznych Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów (były przewodniczący w latach 2013–2016), członek pierwszej kadencji Rady Doskonałości Naukowej.

Ostatnio wydał między innymi: Turystyka habilitacyjna Polaków na Słowację w latach 2005–2016. Studium krytyczne (Łódź 2018), Pedagogia harcerskiego wychowania (Kraków 2018), Książki (nie)godne czytania? (Kraków 2017), Meblowanie szkolnej demokracji (Warszawa 2017), Habilitacja. Diagnoza. Procedury. Etyka. Postulaty (Kraków 2017), Harcerstwo źródłem pedagogicznej pasji (Kraków 2016), Edukacja (w) polityce – polityka (w) edukacji. Inspiracje do badań polityki oświatowej (Kraków 2015), Diagnoza uspołecznienia publicznego szkolnictwa III RP w gorsecie centralizmu (Kraków 2013), Pedagogika ogólna. Podstawowe prawidłowości (Kraków 2012). Redaktor naczelny kwartalnika „Studia z Teorii Wychowania”, członek rad naukowych czasopism pedagogicznych: „Littera Scripta Journals”, „The New Educational Review”, „Rocznik Pedagogiczny” KNP PAN, „Chowanna”, „Przegląd Pedagogiczny”, „Forum Oświatowe”, „Auxilium Sociale Novum”, „Ars Educandi”, „Wychowanie na co Dzień”, „Problemy Wczesnej Edukacji” i „Horyzonty Wychowania”. Zainteresowania naukowe: pedagogika ogólna, filozoficzne i teoretyczne podstawy wychowania, pedagogika porównawcza, andragogika i pedagogika (wczesno)szkolna.

Blog: www.sliwerski-pedagog.blogspot.com

Adres e-mail: boguslawsliwerski@gmail.com

Wstęp

Rozdział I

Terminologia w badaniach współczesnej myśli pedagogicznej

Paradygmat

Szkoła naukowa – pedagogiczna

Podejście retoryczne i socjologiczne w pedagogice

Kierunek naukowy – pedagogiczny

Ruch, prąd naukowy – pedagogiczny

Doktryna naukowa – pedagogiczna

Podejście teoretyczne – pedagogiczne

Dyskurs pedagogiczny Ideologie polityczne – pedagogiczne

Moda umysłowa – pedagogiczna

Myśl pedagogiczna

Rozdział II

Myśl pedagogiczna w ponowoczesnym świecie – między fundamentalizmem a pluralizmem

Metafora pedagogiki jako hipermarketu i labiryntu myśli

Rozdział III

Klasyfikacje, typologie, mapy myśli pedagogicznej

Klasyfikacje polskich pedagogów Klasyfikacje kierunków myśli pedagogicznej w innych krajach

Rozdział IV

Studia porównawcze myśli pedagogicznej

Badania historyczne myśli pedagogicznej

Badania ahistoryczne, problemowe

Kryteria porównywalności kierunków myśli pedagogicznej

Analiza dyskursów

Badania hermeneutyczne

Kartografia kierunków pedagogicznych

Fenomenografia

Badania biograficzne – biografistyka pedagogiczna

Podejście antagonistyczne

Recepcja potoczna

Warunki prowadzenia badań porównawczych myśli pedagogicznej

Rozdział V

Egzemplifikacje badań nad recepcją i krytyką prądów pedagogicznych

Komparatystyka z wnętrza filozofii i kultury

Wspólnota badań porównawczych w naukach o wychowaniu Polski i Niemiec po II wojnie światowej

Założenia kierunków współczesnej psychologii w badaniach pedeutologicznych

Analiza dyskursu pedagogicznego i jej znaczenie w badaniach pedagogicznych

Filozoficzna rekonstrukcja myśli klasyków pedagogiki

Rekonstrukcja metodą historyczną ewolucji edukacji estetycznej

Analiza słabo obecnego w polskiej praktyce edukacyjnej prądu pedagogicznego

Dekonstruowanie mitów pedagogicznych

Przykład badań nad recepcją antypedagogiki w Polsce

Zamiast zakończenia

Bibliografia

Recenzent winien, zgodnie z dobrym obyczajem, największe w dotychczasowym dorobku dzieło B. Śliwerskiego ocenić sine ira et studio, pamiętając jednak o przestrodze autora, że istnieją też w ocenie naukowego dorobku różne sposoby radzenia sobie „z utrzymaniem się na rynku obowiązującej wiedzy", np. „unikanie krytycznych, rzetelnych i merytorycznych recenzji, na rzecz wzajemnego poparcia" (s. 67).

Zastanawiając się nad rolą humanisty w ponowoczesnym świecie, B. Śliwerski próbuje ustalić, odwołując się do kompetentnego sporu na ten temat, czym się różni „zwykły uczony" od intelektualisty i opowiada się za opcją wedle której uczony dochodzi do prawdy „ drogą kumulatywnego przyrostu wiedzy" (s. 52), intelektualista natomiast „poprzez obalanie starych poglądów, wywracanie powszechnie akceptowanych uprzedzeń i odrzucanie autorytetów" utrudniających uzyskanie autonomii.

Jak sam ( autor )dopowiada „Współczesna myśl pedagogiczna" powstała, by wobec pojawiania się coraz liczniejszych prac na ten temat, dokonać swoistej dekonstrukcji powstałej w minionym 20-leciu wiedzy pedagogicznej i podjąć próbę nowej syntezy dokonań własnych i pokolenia doby transformacji, ówczesnych 30 i 40 latków. Tymczasem zadaniem nauki - stwierdza autor - jest opisanie, wyjaśnianie „uobecnionych" dyskursów pedagogicznych ich dekonstrukcja i reinterpretacja , porównanie z pozostałymi teoriami i ideologiami wychowania. Tak pojętej roli nauki (teorii wychowania) przyświeca cel praktyczny. Nauka (filozofia edukacji) wyposażać winna nauczycieli w kryteria, dzięki którym byliby w stanie rozpoznać, czy i w jakiej mierze ideologie, programy partii politycznych i ruchów społecznych wykorzystują edukację do specyficznych interesów, czy są one narzędziem manipulacji i indoktrynacji. Ale nie tylko. Filozofia edukacji wskazuje również jaką wiedzę przekazywać uczniom, jakim kryteriom posługiwać się przy doborze treści nauczania, jaki rodzaj wiedzy sprzyja rozwojowi osobistemu a jaki pozwala funkcjonować w społeczeństwie.

Śliwerski prezentuje skrupulatnie stan współczesnej komparatystyki, analizując poglądy zwłaszcza tych autorów, którzy przyczynili się do rozwoju teorii wychowania lub stanowią ważne ogniwo na kontinuum tworzonego nadal dyskursu.

W zakończeniu do „Współczesnej myśli pedagogicznej" autor stwierdza, że jego propozycja jest dopiero początkiem „rozwoju pedagogiki syntetycznej a jego praca jak każda teoria naukowa unika sformułowań ostatecznych i jednoznacznych". Można by tę wypowiedź uznać za przejaw skromności, choć z drugiej strony jest ona zgodna z jego antyfundamentalistycznym i alternatywnym nastawieniem, z dyskretna nutą sceptycyzmu i relatywizmu [...]