Boruc Dagmara Maria

magister pedagogiki specjalnej (specjalność: pedagogika resocjalizacyjna i wspomaganie rodzin) oraz psychologii (specjalność: psychologia kliniczna). Tytuły uzyskała kolejno w latach 2011/2012 i 2012/2013 w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie. Obecnie jest studentką III roku studiów doktoranckich na kierunku pedagogika. Opiekunem naukowym jest prof. dr hab. Krystyna Marzec-Holka. W latach 2007–2011 należała do Uczelnianego Koła Resocjalizacji w APS. W latach 2010–2012 zajmowała stanowisko kuratora społecznego w IV Zespole Kuratorskiej Służby Sądowniczej, w Sądzie Rejonowym dla Warszawy Pragi-Północ. Była członkiem Fundacji „Sławek” założonej przez Marka Łagodzińskiego w Warszawie oraz wolontariuszką w Mazowieckim Centrum Neuropsychiatrii i Rehabilitacji Dzieci i Młodzieży w Zagórzu (koło Warszawy). Ma doświadczenie w pracy z osobami niedostosowanymi społecznie w placówkach resocjalizacyjnych, m.in. w: zakładach karnych, zakładach poprawczych, świetlicach socjoterapeutycznych i schroniskach dla nieletnich, jak również placówkach ochrony zdrowia psychicznego. Zainteresowania naukowe obejmują psychologię sądową i psychologię kliniczną, głównie: zaburzenia osobowości z obszaru borderline i psychopatii oraz narcyzmu, a także zaburzenia odżywiania (anoreksja, bulimia).

Planuje szkolić się w kierowaniu terapią o charakterze psychodynamicznym. e-mail: dagmara.boruc@gmail.com

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wprowadzenie    

Rozdział 1

Analiza teoretyczna problematyki przestępczości     

1.1. Czynniki determinujące zachowania przestępcze   

Rozdział 2

Analiza teoretyczna problematyki i empiryczne badania zadowolenia z życia     

2.1. Problematyka szczęścia i zadowolenia z życia    

2.2. Czym mierzymy szczęście?  

2.3. Komponenty i czynniki determinujące zadowolenie z życia    

2.4. Teorie dotyczące genezy szczęścia i zadowolenia z życia  

2.5. Podmiotowe determinanty doświadczania poczucia szczęścia    

2.6. Obiektywne determinanty doświadczania poczucia szczęścia     

Rozdział 3

Analiza teoretyczna problematyki i empiryczne badania inteligencji emocjonalnej     

3.1. Czym jest inteligencja emocjonalna?     

3.2. Rola emocji we wnioskowaniu emocjonalnym     

Rozdział 4

Związek między poziomem zadowolenia z życia a poziomem inteligencji emocjonalnej – badania własne     

4.1. Wprowadzenie     

4.1.1. Założenia teoretyczne oraz problem badawczy    

4.1.2. Zmienne i ich operacjonalizacja     

4.1.3. Model zależności między zmiennymi      

4.1.4. Hipotezy badawcze     

4.1.5. Strategie badań     

4.1.6. Charakterystyka zastosowanych narzędzi badawczych  

4.2. Opis grupy badawczej i przebiegu badań  

4.2.1. Struktura wiekowa skazanych ogółem (N = 80)     

4.2.2. Struktura wiekowa skazanych mężczyzn (N = 40)    

4.2.3. Struktura wiekowa skazanych kobiet (N = 40)    

4.2.4. Struktura wiekowa niekaranych mężczyzn (N = 40)  

4.2.5. Poziom wykształcenia wśród karanych ogółem (N = 80)      

4.2.6. Poziom wykształcenia wśród skazanych mężczyzn (N = 40)    

4.2.7. Poziom wykształcenia wśród skazanych kobiet (N = 40)  

4.2.8. Poziom wykształcenia wśród mężczyzn niekaranych (N = 40)     

4.2.9. Rodzaj zakładu karnego, w którym osadzeni są skazani mężczyźni (N = 40)  

4.2.10. Rodzaj zakładu karnego, w którym osadzone są skazane kobiety (N = 40)     

4.3. Rodzaj oddziaływania stosowanego wobec skazanych   

 4.3.1. Rodzaj oddziaływania stosowanego wobec skazanych mężczyzn (N = 40)    

4.3.2. Rodzaj oddziaływania stosowanego wobec skazanych kobiet (N = 40)    

4.4. Typ zakładu karnego, w którym umieszczeni są skazani     

4.4.1. Typ zakładu karnego, w którym umieszczeni są skazani mężczyźni (N = 40)  

4.4.2. Typ zakładu karnego, w którym umieszczone są skazane kobiety (N = 40)    

4.5. Zastosowane procedury statystyczne     

Rozdział 5

Wyniki badania    

5.1. Analiza poziomu szczęścia – wyniki analiz na podstawie Kwestionariusza Zadowolenia z Życia Jana Chodkiewicza     

5.1.1. Wyniki uzyskane w grupie respondentów ogółem (mężczyzn skazanych, kobiet skazanych i mężczyzn niekaranych) uczestniczących w badaniu (N = 120)  

5.1.2. Wyniki uzyskane w grupie skazanych mężczyzn (N = 40)     

5.1.3. Wyniki uzyskane w grupie skazanych kobiet (N = 40)  

5.1.4. Wyniki uzyskane w grupie skazanych ogółem (N = 80)     

5.1.5. Wyniki uzyskane w grupie niekaranych mężczyzn (N = 40)     

5.1.6. Podsumowanie i wnioski   

5.2. Analiza istotności poziomu zadowolenia z życia w badanych grupach    

5.2.1. Analiza istotności poziomu zadowolenia z życia w grupie mężczyzn ogółem (N = 80) 

5.2.2. Analiza istotności poziomu zadowolenia z życia w grupie skazanych ogółem (N = 80)     

5.3. Analiza poziomu inteligencji emocjonalnej – wyniki analiz na podstawie Kwestionariusza Inteligencji Emocjonalnej  

5.3.1. Wyniki uzyskane w grupie skazanych respondentów ogółem (N = 120)       

5.3.2. Wyniki uzyskane w grupie skazanych mężczyzn (N = 40)      

5.3.3. Wyniki uzyskane w grupie skazanych kobiet (N = 40)      

5.3.4. Wyniki uzyskane w grupie niekaranych mężczyzn (N = 40)     

5.3.5. Wyniki uzyskane w grupie skazanych ogółem (N = 80)       

5.4. Wyniki średnich sum uzyskanych w Kwestionariuszu Inteligencji Emocjonalnej      

5.4.1. Wyniki średnich sum uzyskanych w Kwestionariuszu Inteligencji Emocjonalnej w grupie skazanych respondentów ogółem (N = 120)    

5.4.2. Wyniki średnich sum uzyskanych w Kwestionariuszu Inteligencji Emocjonalnej w grupie skazanych mężczyzn (N = 40)      

5.4.3. Rozkłady średnich sum uzyskanych w Kwestionariuszu Inteligencji Emocjonalnej w grupie skazanych kobiet (N = 40)     

5.4.4. Rozkłady średnich sum uzyskanych w Kwestionariuszu Inteligencji Emocjonalnej w grupie skazanych ogółem (N = 80)       

5.4.5. Rozkłady średnich sum uzyskanych w Kwestionariuszu Inteligencji Emocjonalnej w grupie niekaranych mężczyzn (N = 40)      

5.4.6. Podsumowanie i wnioski      

5.5. Analiza istotności poziomu inteligencji emocjonalnej w badanych grupach       

5.5.1. Analiza istotności poziomu inteligencji emocjonalnej w grupie mężczyzn ogółem (N = 80)      

5.5.2. Analiza istotności poziomu inteligencji emocjonalnej w grupie skazanych ogółem (N = 80)     

5.6. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu zadowolenia z życia w badanych grupach    

5.6.1. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu zadowolenia z życia w grupie skazanych mężczyzn (N = 80)  

5.6.2. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu zadowolenia z życia w grupie skazanych kobiet (N = 40)    

5.6.3. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu zadowolenia z życia w grupie skazanych ogółem (N = 80)  

5.6.4. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu zadowolenia z życia w grupie niekaranych mężczyzn (N = 40)      

5.7. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu inteligencji emocjonalnej w badanych grupach     

5.7.1. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu inteligencji emocjonalnej w grupie skazanych mężczyzn (N = 40)     

5.7.2. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu inteligencji emocjonalnej w grupie skazanych kobiet (N = 40)  

5.7.3. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu inteligencji emocjonalnej w grupie skazanych ogółem (N = 80)     

5.7.4. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu inteligencji emocjonalnej w grupie niekaranych mężczyzn (N = 40)     

5.8. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu zadowolenia z życia i poziomu inteligencji emocjonalnej w badanych grupach    

5.8.1. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu zadowolenia z życia i poziomu inteligencji emocjonalnej w grupie skazanych mężczyzn (N = 40)       

5.8.2. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu zadowolenia z życia i poziomu inteligencji emocjonalnej w grupie skazanych kobiet (N = 40)      

5.8.3. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu zadowolenia z życia i poziomu inteligencji emocjonalnej w grupie skazanych ogółem (N = 80)      

5.8.4. Interpretacja zależności korelacyjnych poziomu zadowolenia z życia i poziomu inteligencji emocjonalnej w grupie niekaranych mężczyzn (N = 40)     

5.9. Podsumowanie i wnioski       

Zakończenie       

Wprowadzenie

Więziennictwo polskie stanęło od samego początku swej działalności na zasadniczym stanowisku, że celem pozbawienia wolności jest poprawa więźnia i jego umoralnienie. Dążyło się i dąży do tego, by ludzi, których niezdrowe warunki życiowe popychały do popełnienia przestępstwa, przerobić na jednostki użyteczne dla społeczeństwa (Przybyliński, 2012, s. 9).

Instytucja totalna, jaką jest zakład karny (w potocznym rozumieniu – więzienie), ma długą tradycję. W polskich zakładach karnych, jak również aresztach śledczych, znajdują się osoby, które powinno się w szczególny sposób izolować od pozostałych osadzonych ze względu na popełnienie specyficznego rodzaju przestępstwa lub niewłaściwe zachowania już podczas pobytu w instytucji totalnej.

Prawidłowy rozwój społeczny człowieka, właściwie przebiegająca socjalizacja, która pozwoli nowo narodzonym członkom danej zbiorowości kultywować jej zwyczaje, zapewnić ciągłość tradycji – po prostu przetrwać, była przez wiele stuleci w centrum zainteresowania zarówno teoretyków, jak i praktyków niemal wszystkich kierunków humanistycznych, w tym społecznych. Zagadnieniami tymi zajmowali się psychologowie, filozofowie, prawnicy, kryminolodzy, pedagodzy czy teolodzy. Od czasów pradawnych wychowanie i nauczanie odgrywało ogromną rolę w kulturze (w cywilizacjach starożytnego Wschodu, tj. w Chinach – Konfucjusz i jego ruch konfucjanizmu, czy buddyzm w Indiach; w starożytnej Europie: Sparta za czasów Likurga, w Atenach Platon, Arystoteles i Sokrates, a w Rzymie najwybitniejszy pedagog – Marek Fabiusz Kwintylian). Zaciekle poszukiwano „złotego środka”, cudownej recepty zawierającej lek kierujący człowieka na właściwy tor w jego rozwoju, aby nie dopuścić do pojawienia się patologii – przestępczości. Kierunek, który pozwoli mu odnaleźć się w roli członka społeczności, stać się częścią większej całości, na którą może liczyć i która pomoże w chwilach trudnych, wymagających wsparcia. Wielokrotnie bowiem słyszymy stwierdzenia typu: „Człowiek – istota społeczna”, „Jednostka nie jest samotną wyspą”. Niezwykle istotny jest proces nabywania przez każdą jednostkę określonych wzorów zachowań, dostosowanie się do obowiązujących norm czy przyjęcie wartości, którymi będzie się kierować w swoim życiu. Dzięki tym umiejętnościom napotykane trudności stają się możliwe do pokonania i są rozpatrywane w kategoriach nie przeszkód, ale wyzwań, którym należy sprostać. Umiejętność dostosowania się do zaskakujących sytuacji (tzw. elastyczność) ułatwia życie. Również poszanowanie istniejących zakazów, nałożonych na jednostkę nakazów w postaci prawa jako gwaranta ładu społecznego, nie będzie prowadziło do jego świadomego łamania, natomiast tych, którzy decydują się je złamać, będzie czekać należyta kara nie tylko w formie zasądzonej przez instytucje do tego powołane, ale także (niekiedy jest to dużo dotkliwsze) poprzez wykluczenie społeczne i odebranie przywilejów, którymi cieszą się członkowie przestrzegający i szanujący literę prawa (Boruc, 2012).

Zdaniem pedagogów resocjalizacyjnych, m.in.: Konopnickiego (1971), Ostrihańskiej (1972) czy Spionek (1981), jednostki niedostosowane społecznie charakteryzują się:

– wadliwą samokontrolą emocjonalną,
– wadliwą samokontrolą poznawczą,
– brakiem odpowiedniego poziomu samoakceptacji,
– brakiem w zakresie antycypacji,
– brakiem umiejętności trafnej oceny skutków własnego działania,
– niechęcią do respektowania obowiązujących zasad i norm,
– podwyższonym poziomem agresji o charakterze werbalnym,
– podwyższonym poziomem agresji o charakterze fizycznym,
– wrogim, nieprzyjemnym pojmowaniem świata oraz ludzi,
– deficytami w zakresie rozumienia siebie,
– deficytami w zakresie rozumienia własnych emocji,
– nieumiejętnością nazywania doświadczanych emocji,
– niedostatecznie rozwiniętą empatią,
– znaczną przewagą przeżywania emocjonalnego nad poznawczym,
– brakiem umiejętności antycypowania kary.

Początek problemów obserwowany jest zwykle już we wczesnym dzieciństwie. Jeżeli nieprawidłowy rozwój nie zostanie zatrzymany, deficyty zaczynają dotykać coraz to rozleglejszych obszarów, powodując tym samym nieodwracalne szkody dla człowieka. Sfery społeczna i emocjonalno-psychiczna nie funkcjonują należycie w późniejszym okresie. Przytaczane dane badawcze bardzo silnie przemawiają za potrzebą dalszych analiz dotyczących występowania psychopatologicznych cech u osób dokonujących czynów karalnych.

Wskazane wydaje się również zgłębianie zagadnienia inteligencji emocjonalnej i zadowolenia z życia u niedostosowanych społecznie. Dzięki zmiennym występującym we wspomnianej grupie zakres wiedzy na temat resocjalizacji będzie się nieustannie poszerzać, dając początek nowym sposobom skuteczniejszego oddziaływania na owe jednostki oraz szansę na zmianę funkcjonowania tradycyjnych (państwowych i społecznych) instytucji opiekuńczo-wychowawczych i karnych.

Problem zadowolenia z życia pojawił się stosunkowo niedawno w dziedzinie psychologii określanej mianem psychologii pozytywnej. W latach 90. XX wieku Seligman zapoczątkował studia nad tą sferą życia każdego człowieka. Według twórcy Skali Zadowolenia z Życia, Fahrenberga i współautorów (2000), zadowolenie z życia to „indywidualna ocena przeszłych i teraźniejszych warunków życiowych oraz perspektyw na przyszłość”. Zadowolenie z życia zależy od wielu czynników, dlatego ważne jest sprawdzenie jego poziomu w warunkach specyficznych, niecodziennych, np. więziennych.

W przypadku osób skazanych, odbywających karę pozbawienia wolności w instytucjach totalnych, tj. zakładach karnych, nie odnotowano dużej liczby badań z tego zakresu. Ze względu na występowanie u skazanych cech psychopatologicznych odpowiedzialnych za liczne deficyty w wielu sferach wydawać by się mogło, że będzie ich charakteryzować niski poziom zadowolenia z życia. Warto zidentyfikować czynniki powiązane z zadowoleniem z życia u osób przestępczych. Te zmienne mogą przyczynić się do jeszcze lepszego zrozumienia funkcjonowania tej grupy, a w konsekwencji do podjęcia skutecznych i zintegrowanych oddziaływań resocjalizacyjnych służących readaptacji społecznej.

Inteligencja emocjonalna – określana mianem kompetencji, zdolności umożliwiających adekwatne wyrażanie własnych emocji oraz ich regulowanie, odczytywanie stanów emocjonalnych u innych i przewidywanie zachowań – jest niezwykle pożądana. Odgrywa znaczącą rolę w codziennym życiu, pomaga przede w sytuacjach stresowych, niepożądanych czy traumatycznych, a także w chwilach radosnych. Jednostki skłonne do zachowań asocjalnych takich umiejętności nie posiadają bądź rozwinięte są one w niewielkim stopniu (Boruc, 2012).[...]

Niewielki objętościowo plon badań ankietowych „Poziomu satysfakcji z życia i poziom inteligencji emocjonalnej wśród skazanych mężczyzn odbywający karę pozbawienia wolności w polskich zakładach karnych" autorstwa Dagmary Marii Boruc to niezmiernie bogata i ciekawa publikacja z dwóch powodów.

Jednym jest to, iż dotyczy grupy społecznej wyizolowanej ze społeczeństwa na mocy wyroku sądowego, od lat tworzącej zamkniętą subkulturę w obrębie miejsca odosobnienia. Drugim to, iż rzadko pojawiają się książki będące pokłosiem badań ankietowych przeprowadzonych na tak szerokiej reprezentacji skazanych.

Boruc skupiła się na zbadaniu dwóch czynników stanowiących o jakości ludzkiego życia; na satysfakcji z poziomu życia i poziomu inteligencji emocjonalnej skazanych mężczyzn i kobiet. Dla porównania przebadano też mężczyzn nigdy nieskazanych żadnym wyrokiem.

Niedostosowanie społeczne zaczyna się już w momencie wczesnego dzieciństwa i staje się następstwem błędów popełnionych przez rodziców, szkołę, środowisko itp. Wówczas ani sfera społeczna, ani emocjonalno-psychiczna takiego człowieka należycie nie funkcjonuje. Stąd stało się ważnym ostatnimi laty badanie tych dwóch czynników, a także towarzyszących ich brakowi u skazanych cech psychopatologicznych.

Autorka w pierwszych dwóch rozdziałach skupiła się na przedstawieniu podstaw teoretycznych poruszonych w dalszej części zagadnień tj. przyczyn determinujących zachowania przestępcze, a także zadowolenie ze swojego życia i poziomu inteligencji emocjonalnej wśród skazanych mężczyzn i kobiet. Otrzymane wyniki Boruc skonfrontowała z danymi otrzymanymi po przebadaniu grupy mężczyzn niekaranych, niefigurujących w Krajowym Rejestrze Karnym.

W rozdziale czwartym i piątym autorka omówiła własne badania przeprowadzone na dwóch grupach skazanych kobiet i mężczyzn odbywających karę pozbawienia wolności w polskich zakładach karnych i aresztach śledczych. Później dokonano porównania poziomu inteligencji emocjonalnej osób skazanych, którzy odbywają karę pozbawienia wolności z osobami z tymi którzy nigdy karani nie byli i nie figurują w KRK.

Wiadomym jest, że każde odosobnienie, czy to te wynikające z wyroku sądowego, czy dobrowolne odseparowanie się od świata zewnętrznego (szpitale psychiatryczne, hospicja, sanatoria) powodują u ludzi zmiany w postrzeganiu siebie i swojego miejsca w świecie, a także zaburzonego trwale osobistego bezpieczeństwa. To automatycznie obniża postrzeganie naszej satysfakcji z życia. Tym bardziej, że w więzieniu dochodzi do tego obecna tam więzienna subkultura i ciasnota wynikająca z małej powierzchni jaką osadzony ma do dyspozycji.

Autorka w swoich badaniach użyła Trait Meta-Mood Scale (TMMS) i Saloveya (1995), w polskiej adaptacji Borkowskiej, Gąsiorowskiej i Nosala (2006) w wersji dla dorosłych, a także Kwestionariusz do Diagnozy Poziomu Inteligencji Emocjonalnej oraz Kwestionariusz Zadowolenia z Życia Chodkiewicza, wersja dla dorosłych. Pierwsza z nich obejmuje 25 stwierdzeń, do których osoby badane miały się ustosunkować wg 54-stopinowej skali Likerta (1- zdecydowanie mnie nie dotyczy, 2 - raczej mnie nie dotyczy, 3 - trudno mi powiedzieć, czy mnie dotyczy, 4 - raczej mnie dotyczy, 5 - zdecydowanie mnie dotyczy). Struktura zawierała też trzy skorelowane ze sobą i spójne wymiary mające oddać pełnię inteligencji emocjonalnej: 1 - regulacja nastroju (skala z 7 pozycjami), 2 - percepcja emocji i empatii (skala z dziewięcioma pozycjami), 3 - wgląd i wiedza emocjonalna (skala z 9 pozycjami). Do pomiaru rzetelności odpowiedzi posłużono się wskaźnikiem alfa Cronbacha.

Autorka przebadała sporą grup osadzonych - nadanie N - 120 osób, w tym 40 skazanych mężczyzn, 40 skazanych kobiet i 40 mężczyzn nigdy nie karanych. Druga grupa liczyła 80 osób podzielona na dwie grupy: 40 skazanych mężczyzn i 40 skazanych kobiet. Na wybraną grupę 40 skazanych mężczyzn składali się młodociani, skazani pierwszy raz i recydywiści. 40 osobowa grupa kobiet składała się z młodocianych, skazanych pierwszy raz i recydywistek. Średnia wieku badanych więźniów to 33,75 lat, najwięcej było osób w wieku 26-30 lat. Średnia wieku w grupie badanych kobiet to 37,9 lat, a dominującą grupą były trzydziestolatki. Przebadano też osadzonych pod względem wykształcenia. W grupie badanych mężczyzn dominowało wykształcenie podstawowe, zawodowe i średnie. Podobną skalą wykształcenia wykazała się grupa badanych kobiet. Dodatkową informacją było to, iż w obu grupach dominowali recydywiści i skazani pierwszy raz. Brano też pod uwagę system oddziaływania na skazanych czyli tryb odsiadywania kary: programowy (resocjalizacja), zwykły (taki, gdzie brane są pod uwagę cele indywidualno-prewencyjne) czy terapeutyczny (alkoholicy, narkomani, niepełnosprawni fizycznie).

Nie będą przytaczał państwu dokładnych wyników analizy satysfakcji z życia i poziomu inteligencji emocjonalnej ale powiem tylko, że niektóre wyniki wcale mnie nie zdziwiły, np. niskie zadowolenie z sytuacji finansowej, zdrowotnej czy mieszkaniowej. Te właśnie warunki składają się często na obraz ich ciężkiego dzieciństwa, a później startu życiowego. Dla badanych skazanych kobiet ważne są edukacja, finanse i zdrowie, a także satysfakcja z wychowania dzieci i posiadania udanej rodziny. Są tam jeszcze inne czynnik, ale to one głównie determinują ich postępowanie i życie na wolności.

Gabriel Leonard Kamiński
źródło: KSIAZKA.NET.PL

Dagmaria Maria Boruc, powołując się na cele resocjalizacyjne, formułowane w działalności penitencjarnej wobec osób skazanych, stara się uzasadnić poszukiwania nowych psychologicznych wyznaczników czy korelatów zachowań przestępczych – jako poszerzających wiedzę o rodzaju zmian, które powinny zachodzić w rezultacie oddziaływań resocjalizacyjnych. Za takie zmienne uznała zadowolenie z życia i inteligencję emocjonalną.

Autorka […] opisuje wiele teorii, a także wyników badań, które pozwalają tłumaczyć zachowania przestępcze licznymi czynnikami, w tym właściwościami psychologicznymi osób popełniających przestępstwo. Satys­fakcja z życia i inteligencja emocjonalna to nowe zmienne, które są w ostatnich latach często używane do wyjaśniania zachowań. Dagmara Maria Boruc przeanalizowała występowanie tych zmiennych u osób skazanych i osób niefigurujących w rejestrach skazanych. Grupa badawcza obejmowała skazanych mężczyzn i niekaranych mężczyzn oraz dodatkowo – jako uzupełnienie – skazane kobiety. Dużo miejsca w swoim opracowaniu poświęciła zmiennej zadowolenie z życia. Jest to bardzo ciekawa analiza definicji, uwarunkowań, przejawów zadowolenia z życia. […] Narzędzia pomiaru zmiennych […] charakteryzują się wysokimi parametrami psychometrycznymi.

Dagmara Maria Boruc przeprowadziła bardzo ciekawe badania na stosunkowo dużej grupie osób.

Z recenzji prof. dra hab. Czesława Czabały