Gagat-Matuła Anna

dr, pracownik naukowo-dydaktyczny w Instytucie Pedagogiki Specjalnej Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie. Statystyk, mediator rodzinny w sprawach sądowych, terapeuta w zakresie takich koncepcji, jak: integracja sensoryczna, biofeedback, Hallwick, Weronika Sherborne. Autorka 30 publikacji naukowych w czasopismach i monografiach punktowanych, w tym opublikowanych w monografiach międzynarodowych i w języku angielskim. Prelegentka licznych konferencji naukowych w kraju i za granicą, między innymi we Włoszech, Niemczech, Stanach Zjednoczonych. Wielokrotnie nagradzana stypendiami dla wybitnie zdolnych naukowców.

Oficyna Wydawnicza "Impuls"

Wstęp     

Rozdział I

Mózgowe porażenie dziecięce w świetle literatury     

1.1. Definicja mózgowego porażenia dziecięcego       

1.2. Klasyfikacja mózgowego porażenia dziecięcego       

1.3. Czynniki ryzyka mózgowego porażenia dziecięcego    

1.4. Młodzież z mózgowym porażeniem dziecięcym w rodzinie  

Rozdział II

Rodzina jako system     

2.1. Charakterystyka rodziny w teorii systemowej     

2.2. Relacje w rodzinie      

2.3. Strategie radzenia sobie ze stresem      

2.4. Rodzina w Modelu Kołowym Olsona      

2.5. Bliskość i intruzyjność w rodzinie     

Rozdział III

Młodzież w obliczu migracji zagranicznej rodziców    

3.1. Współczesne migracje zagraniczne – analiza zjawiska  

3.2. Pojęcie i typy rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji rodziców    

3.3. Sytuacja wychowawcza w rodzinie czasowo niepełnej z powodu migracji     

3.4. Konsekwencje migracji dla życia rodzinnego    

3.5. Poczucie osamotnienia i sieroctwo młodzieży w rodzinie czasowo niepełnej z powodu migracji  

Rozdział IV

Metodologia badań      

4.1. Przedmiot i cel badań     

4.2. Problemy badawcze i hipotezy robocze       

4.3. Zmienne i wskaźniki       

4.4. Metoda, techniki i narzędzia badawcze         

4.5. Charakterystyka badanych grup    

4.6. Informacje o badanej młodzieży

4.7. Informacje o rodzinach czasowo niepełnych z powodu migracji  

4.8. Strategia badań i analiza statystyczna danych     

Rozdział V

Typy rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji młodzieży z MPD i pełnosprawnej – analiza porównawcza     

5.1. Charakterystyka typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji młodzieży z MPD     

5.1.1. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji młodzieży z MPD w zakresie komunikacji i satysfakcji z życia rodzinnego     

5.1.2. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji młodzieży z MPD w zakresie strategii radzenia sobie w sytuacjach trudnych     

5.1.3. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji młodzieży z MPD w zakresie relacji rodzinnych  

5.1.4. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji młodzieży z MPD w zakresie bliskości i intruzyjności     

5.1.5. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji młodzieży z MPD ze względu na płeć rodzica migrującego i czas migracji rodzica       

5.2. Charakterystyka typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji młodzieży pełnosprawnej    

5.2.1. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji młodzieży pełnosprawnej w zakresie komunikacji i satysfakcji z życia rodzinnego  

5.2.2. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji młodzieży pełnosprawnej w zakresie strategii radzenia sobie w sytuacjach trudnych     

5.2.3. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji młodzieży pełnosprawnej w zakresie relacji rodzinnych    

5.2.4. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji młodzieży pełnosprawnej w zakresie bliskości i intruzyjności       

5.2.5. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji młodzieży pełnosprawnej ze względu na płeć rodzica migrującego i czas migracji rodzica  

5.3. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji badanej młodzieży  

5.3.1. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji badanej młodzieży w zakresie komunikacji i satysfakcji z życia rodzinnego

5.3.2. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji badanej młodzieży w zakresie strategii radzenia sobie w sytuacjach trudnych   

5.3.3. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji badanej młodzieży w zakresie relacji w rodzinie   

5.3.4. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji badanej młodzieży w zakresie bliskości i intruzyjności

5.3.5. Analiza porównawcza typów rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji w percepcji badanej młodzieży ze względu na płeć rodzica migrującego i czas migracji rodzica      

Rozdział VI

Migracyjne, globalne i relacyjne korelaty funkcjonowania rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji wychowujących młodzież z MPD  

6.1. Migracyjne, globalne i relacyjne korelaty funkcjonowania zrównoważonych rodzin       

6.1.1. Typ zrównoważony a zmienne migracyjne  

6.1.2. Typ zrównoważony a zmienne globalne  

6.1.3. Typ zrównoważony a zmienne relacyjne     

6.2. Migracyjne, globalne i relacyjne korelaty funkcjonowania pośrednich rodzin     

6.2.1. Typ pośredni a zmienne migracyjne     

6.2.2. Typ pośredni a zmienne globalne  

6.2.3. Typ pośredni a zmienne relacyjne   

6.3. Migracyjne, globalne i relacyjne korelaty funkcjonowania niezrównoważonych rodzin   

6.3.1. Typ niezrównoważony a zmienne migracyjne   

6.3.2. Typ niezrównoważony a zmienne globalne  

6.3.3. Typ niezrównoważony a zmienne relacyjne   

Rozdział VII

Model zrównoważonego systemu rodziny czasowo niepełnej z powodu migracji wychowującej młodzież z MPD

7.1. Wyniki regresji wielozmiennowej

7.2. Konfirmacyjna analiza czynnikowa   

Zakończenie      

Wnioski  

Aneks  

Bibliografia  

z Wstępu

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku zaowocowało wieloma zmianami. Jedną z nich było wprowadzenie funkcjonującego w strukturach wspólnoty prawa, które umożliwia podjęcie pracy w każdym z krajów członkowskich. Polska od zawsze należała do państw o ujemnym saldzie migracyjnym, dodatkowo niekorzystna sytuacja polskiego rynku pracy oraz kusząca perspektywa zatrudnienia i życia w krajach wysoko rozwiniętych zaowocowały spotęgowaniem zjawiska migracji zarobkowej Polaków (P. Bortkiewicz, 2005, s. 163).

Obecnie według danych CBOS z 2013 roku co siódmy dorosły Polak przyznaje, że pracował bądź nadal pracuje za granicą, a 13% osób deklaruje, iż członek ich gospodarstwa domowego zatrudniony jest poza granicami kraju. Ponadto do emigracji najczęściej przyznają się bezrobotni, co może świadczyć o tym, że wyjazd jest szansą dla osób, które nie znalazły zatrudnienia w kraju. Należy jednak zaznaczyć, że w migracji Polaków dominują wyjazdy krótkie, jedynie niespełna 20% osób wyjeżdżających przebywało poza granicami kraju dłużej niż 2 lata, a niemal 50% krócej niż 3 miesiące. Dawniej migracja oznaczała wyjazd „za chlebem” ludzi samotnych lub całych rodzin, obecnie coraz częściej wyjeżdża tylko jedno z małżonków (K. Kowalczuk, 2013, s. 3–8). Migracje współczesne charakteryzują się tym, że często jest to etap życia wielokrotnie powtarzany, a nie wyjazd jednorazowy na stałe. Każdy taki wyjazd okazuje się dla jednostki istotnym doświadczeniem, zmienia nie tylko osobę wyjeżdżającą, ale oddziałuje także na jej relacje z najbliższymi.
Nie ulega wątpliwości, że emigracja Polaków ma zarówno pozytywne, jak i ne­gatywne konsekwencje dla rodziny, które dotyczą przede wszystkim jej funkcji ekonomicznej. Osoba migrująca staje przed bardzo trudnym wyborem – albo pozostanie z rodziną, albo zapewni jej dobrostan materialny.

Badania nad rodziną w znacznej mierze opierają się na złożeniach teorii rodziny rozumianej systemowo. W tym ujęciu rodzina pojmowana jest jako zbiór podsystemów, które równocześnie warunkują funkcjonowanie wszystkich elementów, a także określają życie całości (M. Braun-Gałkowska, 2007, s. 10). Wszystkie osoby i podsystemy tworzące rodzinę są od siebie wzajemnie zależne i wzajemnie na siebie wpływają, a zmiana w jednej części systemu rodzinnego odbija się na całym systemie (M. Plopa, 2005, s. 15–16). Opieka nad dzieckiem niepełnosprawnym i wychowanie go wywiera wpływ na wszystkich członków rodziny (R.H. Schaffer, 2008, s. 113).

Dla rodziny obciążająca jest już sama diagnoza mózgowego porażenia dziecięcego (dalej: MPD), będącego zespołem zaburzeń o zróżnicowanej etiologii i wielości objawów klinicznych. Nieprawidłowości w rozwoju widoczne są od wczesnego okresu życia dziecka, co potwierdzają badania neurologiczne. Początkowo występują: opóźnienie w rozwoju psychoruchowym, dysfunkcja ruchu i postawy, niedowłady kończyn, zespoły ruchów mimowolnych, zaburzenia w rozwoju mowy, uszkodzenia słuchu, wzroku, padaczka (R. Michałowicz, 2001, s. 181). Opierając się na podziale autorstwa Bengta Hagberga, wyróżniamy tzw. zespoły spastyczne (monoparetyczne, hemiparetyczne, triparetyczne i tetraplegiczne), móżdżkowe i dyskinetyczne (J. Czochańska, Z. Łosiowski, 1990, s. 87–89).

Każda rodzina może doświadczać sytuacji trudnych w związku z przeobrażeniami i wydarzeniami, jakie zachodzą wraz z kolejnymi etapami życia (śmierć, narodziny, rozwód, wyjazd za granicę osoby bliskiej). Jednak za szczególnie obciążające uznaje się niepełnosprawność i chorobę członka rodziny (M. de Barbaro, 1999, s. 53). Wychowanie dziecka wpływa w sposób bezpośredni i pośredni na sytuację rodziny. Zmianie ulegają dotychczasowe relacje wewnątrzrodzinne, a także stosunki, jakie dana rodzina utrzymuje w środowisku zamieszkania (J. Sowa, 2003, s. 21). Niepełnosprawność dziecka oddziałuje także na sytuację materialną rodziny (J. Rola, 1995, s. 33).

Wyjazd za granicę jednego z rodziców może dodatkowo burzyć tę strukturę, zakłócać system całej rodziny (M. Kolankiewicz, 2008, s. 83). Z jednej strony jest szansą na poprawę sytuacji materialnej (w niektórych przypadkach rodzic wyjeżdża po to, by zarobić przede wszystkim na rehabilitację dziecka), z drugiej strony może być to po prostu „ucieczka” w pracę przed problemami związanymi z wychowaniem i rehabilitacją niepełnosprawnego dziecka.

Wioleta Danilewicz uważa, że rodziny rozłączone geograficznie stanowią nową alternatywną wobec tradycyjnej formę życia rodzinnego, w której więzy są podtrzymywane. Wspomniana prekursorka badań nad rodzinami doświadczającymi migracji rodzica wyróżnia:

– rodziny czasowo niepełne, w których ojciec lub matka na skutek migracji za­granicznej samotnie wychowują potomstwo;

– rodziny czasowo niepełne, w których ojciec lub matka w wyniku migracji za­granicznej wychowują dzieci przy ograniczonym udziale partnera;

– rodziny rozłączone geograficznie lub transnarodowe, w których mimo migracji oboje rodzice uczestniczą w życiu rodzinnym (W. Danilewicz, 2010, s. 146).

W trakcie rozłąki może dochodzić do dwóch zasadniczych zmian: deformacji struktury rodziny oraz jej okresowej dysfunkcjonalności. Zmiany te mimo swej okresowości, wywołują z kolei niejednokrotnie głębokie i trwałe następstwa psychospołeczne, noszące znamiona dezorganizacji (M. Fojcik, 2007, s. 12).

Zdecydowanie brakuje – zarówno w Polsce, jak i na świecie – badań empirycznych ro­dzin, w których migruje rodzic i wychowuje się dziecko niepełnosprawne. W diagnostyce funkcjonowania takich rodzin należy się skupić nie tylko na trudnościach, ale przede wszystkim trzeba wskazać, jakie możliwości posiada rodzina i w jaki sposób je przezwycięża.

Wszak rola, jaką środowisko rodzinne dogrywa w wychowaniu i jej wpływ na proces rozwoju dziecka niepełnosprawnego, jest znacznie większa niż w przypadku dziecka pełnosprawnego (S. Kowalik, 1989, s. 184). Tylko pełna akceptacja przez rodzinę dziecka niepełnosprawnego i ich uczestnictwo w procesie rehabilitacji warunkuje postępy w rozwoju (J. Bogucka, E. Mazanek, 2001, s. 471). Efektywność wpływów rodziny zwiększa się wraz ze wzrostem liczby osób bliskich zaangażowanych w proces rehabilitacji. W tym szczególnie istotną rolę odgrywają rodzice, zarówno matka, jak i ojciec (M. Chodkowska, 2007, s. 4–5).
Niniejsza publikacja odwołuje się do teorii systemowej. Podejście wymagało zastosowania metod badawczych, które ujmowałyby rodzinę jako całość. Uzasadnione było zatem oparcie się na tzw. Modelu Circumplex, zwanym Modelem Olsona, opracowanym przez D.H. Olsona i grupę współpracowników. Za główne zmienne życia rodzinnego uważa się spójność, elastyczność i komunikację (D.H. Olson, 2010, s. 3).
Badania koncentrowały się wokół zagadnienia funkcjonowania systemu rodziny czasowo niepełnej z powodu migracji rodzica w percepcji młodzieży z MPD. Ważnym celem było przedstawienie podobieństw lub różnic w zakresie percepcji funkcjonowania systemu rodziny przez młodzież z MPD (badaniami objęto rodziny czasowo niepełne z powodu migracji) i młodzież pełnosprawną z rodzin czasowo niepełnych z powodu migracji.

Priorytetem było także ukazanie tych zmiennych (migracyjnych, globalnych, relacyjnych), które wykazują związek ze zrównoważonym i niezrównoważonym typem rodziny czasowo niepełnej w percepcji młodzieży z MPD. Pracy postawiono cel poznawczy i praktyczny. Pierwszym było uzupełnienie luki w badaniach nad rodziną czasowo niepełną z powodu migracji rodzica. Analogicznych badań na temat funkcjonowania tej rodziny w percepcji młodzieży z MPD nie znaleziono w literaturze przedmiotu – zarówno polskiej, jak i zagranicznej. Większość opisów ma charakter teoretyczny, a nie empiryczny, jak również dotyczy funkcjonowania dzieci i młodzieży pełnosprawnej w rodzinach czasowo niepełnych z powodu migracji. W Polsce prekursorką badań nad funkcjonowaniem rodzin czasowo niepełnych jest W. Danilewicz, jednak eksploracje te nie odnoszą się do rodzin, w których wychowuje się dziecko niepełnosprawne. Nie opierały się one także na podejściu systemowym. Wymiar aplikacyjny badań wyraża opracowany na podstawie wyników model zrównoważonego typu rodzin czasowo niepełnych w percepcji młodzieży z MPD. Modele pozytywnego radzenia sobie w sytuacjach rozłąki mogą stanowić podstawę diagnostyczną działań wspierających i kompensujących rozłąkę rodzica z rodziną. W tym do stworzenia indywidualnych programów wsparcia młodych ludzi niepełnosprawnych, odczuwających negatywne konsekwencje rozłąki z rodzicem. [...]

Książka […] wypełnia lukę w badaniach dotyczących funkcjonowania emocjonalnego i społecznego dzieci niepełnosprawnych w rodzinach migracyjnych […]. Należy wyrazić duże uznanie za trud włożony w ilościowe opracowanie wyników oraz wielostronną analizę statystyczną, a także podkreślić wysoki poziom merytoryczny (szczególnie w części teoretycznej), bogatą literaturę polską i obcojęzyczną, prawidłowe wyliczenia statystyczne, poprawny język naukowy i syntetyczne ujęcie treści empirycznych.

dr hab. Henryk Cudak

Anna Gagat-Matuła podejmuje współcześnie ważną ze społecznej i wychowawczej perspektywy problematykę. Na uznanie […] zasługuje zastosowanie/połączenie w przeprowadzonym projekcie naukowym nie tylko różnych typów badań, ale także wielu technik i narzędzi. Stawiając sobie ambitne i trudne cele badawcze, autorka znakomicie poradziła sobie z realizacją założonej procedury, zarówno z syntetyczną prezentacją dużej ilości wyników, jak i ich analizą, zważywszy, że były to porównawcze badania wielu zmiennych, szczegółowo określonych w wykonanym projekcie naukowym […].

prof. dr hab. Ewa Syrek

Anna Gagat- Matuła jest pracownikiem naukowo–dydaktyczny w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Pedagogicznego im KEN w Krakowie. Publikacja jest rozprawą doktorską powyższej autorki. Książka składa się z 7 rozdziałów.

W pierwszym rozdziale są zamieszczone teoretyczne informacje na temat dziecięciego porażenia mózgowego. Kolejny opowiada jak rodzina radzi się z dziecięcym porażeniem mózgowym o ich relacjach. 3 rozdział z kolei opowiada o młodzieży w obliczu migracji zagranicznej rodziców. O poczuciu sieroctwa z wynikającego z migracji rodziców. 4 to jest metodologia badań. 5 z kolei opowiada o rodzajach rodzin czasowo niepełnych. Rozdział 6 opowiada o migracjach globalnych rodzin z wychowujących młodzież z MPD. Ostatni rozdział opowiada o modelu zrównoważonego systemu rodziny czasowo niepełnej. Książka jest idealna dla rodzin dzieckiem niepełnosprawnym, którzy zastanawiają się nad wyjazdem do pracy by poprawić byt rodziny lub uzbierać pieniądze na kosztowną rehabilitacje. Wszystkim którzy zajmują się migracjami naukowcom, dziennikarzom, demografom. Oraz wszystkim rodzinom z dziećmi.

źródło: Krysian Ch.